استرس و خشکی دهان

استرس و خشکی دهان ممکن است همزمان با هم رخ دهند. اما با این حال، استرس همیشه علت اصلی خشکی دهان نیست. از طرفی هم، خشکی دهان ناشی از استرس ممکن است با علائم دیگری همراه باشد که تشخیص استرس را سخت می کند.

استرس بخشی طبیعی از زندگی است که در واکنش به یک موقعیت ترسناک در بدن ایجاد می شود. اما اگر استرس و خشکی دهان شما طولانی مدت یا شدید باشد، ممکن است به یک اختلال اضطرابی مزمن مبتلا باشید. استرس روزمره می تواند طیف گسترده ای از علائم چه روانی و چه فیزیکی را در بدن ایجاد کنند که خشکی دهان نیز یکی از علائم فیزیکی استرس است.

استرس و خشکی دهان دو وضعیت کاملا متفاوت هستند، اما در برخی موارد همزمان با یکدیگر رخ می دهند. استرس یک واکنش فیزیولوژیک و روانشناختی است و هنگامی رخ می دهد که فرد در شرایط تنش قرار دارد. وقتی شدت استرس افزایش می یابد، سیستم عصبی بدن فعال می‌شود و به دنبال برخی واکنش‌های فیزیولوژیک بدن میزان هورمون های استرس از جمله کورتیزول و آدرنالین در خون افزایش پیدا می کند. این واکنش‌ها باعث می شوند ترشح بزاق دهان کاهش پیدا کند.

به دنبال کاهش این مایعات، خشکی دهان رخ می دهد. استرس و خشکی دهان باعث درد و مشکلات سلامتی مختلفی می شود که ممکن است بر کیفیت زندگی شما تأثیر منفی بگذارد. به عنوان مثال ابتلا به  عفونت های دهان، ایجاد پلاک و بیماری های لثه و زخم های دهانی یکی از مهمترین عوارض استرس محسوب می شود.  از این رو، شناخت عوامل محرک استرس و استفاده از راهکارهای مدیریت استرس در پیشگیری از خشکی دهان اهمیت بسیار زیادی دارد. برهمین اساس، ما در این مقاله از تکین دارو سعی کرده ایم همه موارد مربوط به خشکی دهان ناشی از استرس را مورد بررسی قرار دهیم.

ارتباط میان استرس و  خشکی دهان چیست؟

استرس با تاثیر منفی بر سیستم عصبی و فعال‌سازی واکنش‌های فیزیولوژیک باعث خشکی دهان می شود.  وقتی شما در مواجهه با استرس قرار می‌گیرید، سیستم عصبی سمپاتیک، که به عنوان بخشی از سیستم عصبی خودکار معروف است، فعال می‌شود.

فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک افزایش ترشح هورمون های استرس به نام آدرنالین و کورتیزول را به دنبال دارد. این هورمون ها‌ سلول‌های ترشحی دهان را به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می دهند. بنابراین ترشح بزاق و مایعات دهان در پاسخ به این هورمون ها، کاهش می‌یابد. این وضعیت در نهایت به استرس و خشکی دهان منجر می شود.

علاوه بر این، استرس و خشکی دهان در برخی موارد در اثر اختلالات گردش خون ناشی از اضطراب رخ می دهد. به طور معمول، وقتی در معرض استرس قرار دارید، جریان خون به سمت عضلات بیرونی بدن افزایش می‌یابد و این مساله باعث می‌شود که جریان خون در نواحی دیگر بدن، از جمله دهان، کاهش پیدا کند. این کاهش جریان خون  منجر به کاهش ترشح بزاق دهان می شود و در نتیجه استرس و خشکی دهان را تشدید می کند.

علائم استرس و خشکی دهان چیست؟

مایع بزاق توسط غدد بزاقی اصلی و فرعی که در سرتاسر سطح دهان وجود دارند ترشح می شود. برخی از این غدد میکروسکوپی هستند. کاهش سطح تولید بزاق در مواجهه با بحران های دشوار زندگی منجر به استرس و خشکی دهان می شود.

علائم خشکی دهان که در اثر استرس رخ می دهد، عبارتند از:

• گلو درد
• بوی بد دهان
• بم و خشن شدن صدا
• احساس خارش یا چسبندگی در دهان
• احساس تغییر در طعم غذاها و نوشیدنی ها
• مشکل در اتصال دندان های مصنوعی به لثه
• مشکل در صحبت کردن، بلعیدن یا غذا خوردن

در  بسیاری از موارد می توانید علائم بالا را با کمک راهکارهای خانگی درمان کنید. به عنوان مثال یادگیری روش های مدیریت استرس با استفاده از تکنیک تنفس عمیق، یوگا، ورزش های منظم روزانه از همین راهکارهایی است که می تواند در کاهش یا رفع استرس و خشکی دهان به شما کمک کند. اما اگر به هر دلیل علائم برای مدت طولانی ادامه دارد، توصیه می شود که برای درمان و پیشگیری از وخیم تر شدن علائم حتما در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید.

استرس چگونه باعث خشکی دهان می شود؟

استرس و خشکی دهان دو مقوله مرتبط بهم هستند که به صورت مستقیم و غیرمستقیم از یکدیگر تاثیر می گیرند. با افزایش آگاهی و کنترل استرس، می‌توانید به کاهش خشکی دهان و مواجهه با تأثیرات منفی آن کمک کنید. در واقع استرس از روش های مختلف زیر موجب خشکی دهان می شود:

ترس

ترس  تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم زیادی بر خشکی دهان دارد. به طور کلی سیستم عصبی بدن در مواجهه با استرس فعال می‌شود. ترس ترشح بزاق را کاهش می دهد و باعث ایجاد تغییراتی در ترکیب بزاق می شود. این خشکی دهان مشکلی بسیار ناخوشایند است که دندان ها را نیز در معرض پوسیدگی شدید قرار می دهد.

تغییر رفتار تنفسی

 وقتی در مواجهه با استرس قرار دارید، روش تنفس شما دچار تغییرات زیادی می شود. شما در مواقع عادی اغلب با بینی نفس می کشید. تنفس از طریق بینی سالم ترین و کارآمدترین راه برای تنفس است. اما در هنگام استرس تنفس دهانی شدت بیشتری پیدا می کند. تنفس سطحی و کوتاه می شود و  بیشترین بخش تنفس از طریق دهان صورت می‌گیرد. این وضعیت منجر به تبخیر بیشتر رطوبت دهان می شود و خشکی دهان را افزایش می دهد.

اختلال در عملکرد غدد بزاقی

 استرس باعث ایجاد تغییراتی در عملکرد غدد بزاقی می شود. غدد بزاقی جزء غدد درون ریزی هستند که در زیر بافت همبند در مخاط دهان و گلو قرار دارند. استرس باعث اختلال در عملکرد غدد بناگوشی، زیرآرواره ای و زیرزبانی می شود. در نتیجه ترشح آزیم و بزاق دهان که سالیو نامیده می شود تا حد بسیار زیادی کاهش می یابد و این وضعیت موجب خشکی دهان می شود.

تنش عضلانی

استرس تاثیرات منفی بسیاری بر عضلات بدن و به خصوص عضلات فک و صورت دارد. استرس  باعث تنش عضلانی از جمله تنش در عضلات دهان و فک می شود. این تنش غده‌های تولید سالیو یا بزاق را تحت فشار قرار می دهد.  و از این طریق خشکی دهان را تشدید می کند. از سویی دیگر استرس و خشکی دهان موجب کاهش آنزیم های لیپاز و آمیلاز در دهان می شود. بنابراین با خشکی دهان امکان فعالیت میکروب ها در دهان نیز افزایش می یابد.

تأثیرات مستقیم هورمونی

 در شرایط استرس، سیستم عصبی سمپاتیک فعال می‌شود و مقدار هورمون‌های استرس یعنی آدرنالین و کورتیزول در خون افزایش پیدا می کنند. در نتیجه جریان خون به دهان افت شدیدی پیدا می کند. ترشح هورمون های بدن دچار تغییرات اساسی می شود. سیستم ایمنی بدن کاهش می یابد. استرس و خشکی دهان حتی به طور مستقیم ابتلا به بیماری های گوارشی را به دنبال دارد. زیرا در اثر خشکی دهان هضم بخشی از غذا که با کمک بزاق انجام می شود ناتمام می ماند و این وضعیت باعث ابتلا به سوء هاضمه و سایر مشکلات مرتبط می شود.

چه افرادی بیش از دیگران در معرض استرس و خشکی دهان قرار دارند؟

ترشح بزاق برای حفظ سلامت دندان ها حیاتی است، به طوری که انجمن دندانپزشکی آمریکا بزاق را جریان خون دهان می نامد. به همین دلیل، کمبود بزاق یا سالیو می تواند عملکرد صحیح بدن را مختل کند و منجر به مشکلات دندانی از جمله جرم، پلاک و پوسیدگی شدید دندان ها شود. همانطور که می دانید استرس عامل مهمی است که می‌تواند ترشح بزاق را کاهش بدهد و در نتیجه باعث خشکی دهان شود. اما با این حال علائم استرس در افراد متفاوت است.

ابتلا به برخی بیماری های زمینه ای و یا مصرف برخی داروهای خاص از عوامل مهمی هستند که در صورت قرار گرفتن در معرض استرس مزمن می توانند احتمال ابتلا به خشکی دهان را افزایش بدهند. افرادی که در معرض عوامل محرک زیر قرار دارند، در مواجهه با استرس مزمن بیش از سایر افراد به خشکی دهان مبتلا می شوند. این عوامل محرک، عبارتند از:

در هر صورت، اگر  در هنگام استرس دچار خشکی شدید دهان یا گلو می شوید، در صوررتی که این مشکل با بیماری مزمن و یا علائم دیگر همراه است، باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک با معاینات لازم درمان های مناسب را برای شما تجویز می کند.

چه راهکارهایی برای درمان استرس و خشکی دهان وجود دارد؟

ترشح کافی بزاق برای سلامت دهان و دندان ها ضروری است. زیرا بزاق مواد زائد را از بین می برد، سد مخاطی را تقویت می کند، اسیدها را خنثی می کند و باعث محافظت از دندان های ما می شود.. بزاق همچنین دارای خواص ضد میکروبی است و باعث بهبودی می شود. خشکی دهان می تواند منجر به التهاب لثه، عفونت های کاندیدا دهان، التهاب غشاهای مخاطی و سایر بیماری های جدی شود.

به طور کلی، استرس ترشح بزاق و نحوه تنفس را تحت تأثیر قرار می دهد و هردو عامل می‌توانند خشکی دهان را تشدید کنند. برای کنترل خشکی دهان در مواجهه با استرس، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:

مراقبت دهانی منظم

بهداشت دهان و دندان را همیشه رعایت کنید. دندان‌های خود را به طور منظم و دقیق مسواک بزنید، از نخ دندان و محلول های دهان شویه استفاده کنید. مراقبت دهانی منظم باید در همه حال به جزئی از روال روزانه شما تبدیل شود.

مصرف آب کافی

دقت کنید که در طول روز به میزان کافی آب بنوشید تا رطوبت لازم را به بدن خود برسانید. این کار کمک می‌کند تا دهان شما رطوبت خود را حفظ کند. مصرف مایعات طبیعی مانند آب و آب میوه‌ها و سبزیجات آبدار نیز برای کاهش خشکی دهان بسیار مفید است.

استفاده از بزاق مصنوعی

 اگر خشکی دهان به شدت شما را آزار می دهد، می‌توانید از بزاق مصنوعی استفاده کنید. بزاق مصنوعی  بهترین راه برای ایجاد رطوبت در دهان است و از احساس خشکی دهان پیشگیری می کند. با این حال بهتر است قبل از استفاده، با پزشک خود مشورت کنید.

اجتناب از مواد محرک

 مصرف مواد محرک مانند الکل، تنباکو و کافئین یکی از مهمترین عوامل تشدید خشکی دهان هستند. در صورت امکان، از مصرف این مواد خودداری کنید یا مصرف آنها را به حداقل برسانید.

جویدن آدامس

آدامس های بدون قند بجوید. انواعی از آدامس ها که زایلیتول در آن وجود دارد را امتحان کنید. این نوع محصول را می توانید در اکثر داروخانه ها پیدا کنید.

کنترل استرس

 از روش‌های مبارزه با استرس استفاده کنید. تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا، فعالیت‌های ورزشی و تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مطالعه، موسیقی، برقراری روابط اجتماعی قوی به شما کمک می کنند تا در مواجهه با استرس آرامش بیشتری داشته باشید و مشکل خشکی دهان خود را کاهش دهید.

در صورتی که خشکی دهان به طور مداوم و مزمن رخ می دهد و با سایر علائم همراه است، باید در اولین فرصت به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک با استفاده از آزمایشات لازم علت دقیق را تشخیص می دهد و راهنمایی‌های درمانی متناسب را به شما ارائه می دهد.

سخن آخر برای استرس همزمان با خشکی دهان

استرس بدن را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار می دهد و احتمال ابتلای افراد به برخی مشکلات سلامتی را افزایش می دهد و خشکی دهان نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما راهکارهای بسیار زیادی برای کاهش و پیشگیری از بروز خشکی دهان وجود دارد که یکی از مهمترین آنها درمان و مدیریت استرس است. از طرفی هم، گزینه های درمانی زیادی برای درمان استرس در دسترس هستند.

اما مهمترین چالش در مسئله درمان خشکی دهان ناشی از استرس، این است که مصرف برخی از داروهای ضد استرس می توانند منجر به بروز خشکی دهان و حتی شدیدتر شدن آن شود. برای همین، افراد زیادی از مصرف این داروها خودداری کرده و از عوارض احتمالی آن می ترسند. این در حالی است که استفاده از راهکارهای درمانی نوین در تکین دارو با عوارض خیلی کمی همراه بوده و به طور حتم آنها می توانند روند درمان استرس در شما را بهبود ببخشند. پس اگر به دنبال شناخت این راهکارها هستید، همین الان با کارشناسان تکین دارو تماس بگیرید.

سوالات متداول برای استرس و خشکی دهان

آیا خشکی دهان از عوارض استرس است؟

خشکی دهان یکی از عوارض استرس محسوب می شود. اما، همه بیماران اضطرابی خشکی دهان را تجربه نمی کنند. کاهش بزاق دهان گاهی به دلایل غیر روانی مانند مصرف دارو، شیمی درمانی، مصرف تنباکو و الکل رخ می دهد.

آیا استرس می تواند موجب خشکی گلو شود؟

بله، استرس می تواند به طور غیر مستقیم باعث خشکی گلو شود. با مهار تولید بزاق، مایعات لازم برای مرطوب کردن گلو کاهش پیدا می کنند و این وضعیت باعث درد گلو و گرفتگی صدا می شود.

آیا تغذیه در کاهش استرس و خشکی دهان تاثیر دارد؟

بله، رعایت سبک تغذیه سالم که شامل مصرف پروتئین و چربی های سالم غیر اشباع است می تواند تا حد زیادی استرس و عوارض ناشی از آن مانند خشکی دهان را کاهش دهد.

آیا استرس و خشکی دهان را می توانیم با دارو برطرف کنیم؟

بله، استفاده از داروهای ضد اضطراب می تواند تا حدودی به کاهش استرس و خشکی دهان کمک کند. اما استفاده از درمان شناختی رفتاری(CBT) بهترین راه برای درمان استرس و خشکی دهان است.